Szlakiem czarownic po czesko-polskim pograniczu
Długość: 233 km (95 km po stronie polskiej, 138 km po stronie czeskiej)
kolor oznakowania - czarny
Przebieg: Paczków – Pomianów Dolny - Lubiatów – Ligota Wielka – Sarnowice – Otmuchów – Ulanowice – Grądy – Rysiowice – Karłowice Wielkie – Słupice – Nowaki – Radzikowice – Sękowice – Nysa – Konradowa – Wyszków Śląski – Niwnica – Domaszkowice – Wierzbięcice – Kępnica – Stary Las – Nowy Las – Charbielin – Jarnołtówek – Skowronków – Konradów – Głuchołazy – Zlaté Hory – Rejvíz – Česká Ves – Jeseník – Vernířovice – Sobotín – Velké Losiny – Rapotín – Šumperk – Mírov – Mohelnice.
„Szlak czarownic” po stronie czeskiej powstał w 2006 roku a jego pomysłodawcą było Stowarzyszenie Ruchu Turystycznego - Jeseniky. W 2009 roku na zlecenie Starostwa Powiatowego w Nysie wytyczony i oznakowany został szlak po polskiej stronie w ramach realizacji projektu „Szlakiem czarownic po czesko-polskim pograniczu” w ramach programu POWT Czechy-Polska 2007-2013. Dodatkowo, na przebiegu polskiej części szlaku, ustawiono 10 tablic informacyjnych dotyczących historii procesów czarownic na pograniczu polsko-czeskim oraz wydany został przewodnik z mapą. Ważnym elementem projektu było wykonanie stałej ekspozycji muzealnej dotyczącej procesów czarownic w Muzeum w Nysie.
Przemierzając „Szlak czarownic” można zobaczyć legendarny, wzniesiony metodą „muru pruskiego” Dom Kata w Paczkowie, krzyże pokutne w okolicach Lubiatowa, a także w Nowakach, Radzikowicach, Wierzbięcicach, Domaszkowicach (na terenie powiatu nyskiego jest ich ponad 20) czy unikatowy pomnik żony kata w Otmuchowie (ul. 1 Maja). W Otmuchowie także warto zobaczyć zamek biskupi z XIII wieku z celą głodową. Dalej szlak prowadzi obok eklektycznego pałacu z 1880 roku w Rysiowicach do dawnej stolicy księstwa biskupiego Nysy. Na skraju miasta, tuż przy linii kolejowej znajduje się Hexenberg (Góra Czarownic), na której według podań odbywały się sabaty nyskich wiedźm. W samej Nysie natomiast, w niewielkim lochu, na dziedzińcu i w jednej z sal dawnego Pałacu Biskupiego (obecnie siedziba Muzeum) znajduje się stała ekspozycja dokumentująca historię procesów o czary w księstwie nyskim (www.muzeum.nysa.pl). Nysa znana jest także z fortyfikacji oraz Jeziora Nyskiego z bogatą ofertą gastronomiczną, noclegową i rekreacyjną. Miłośników średniowiecznych grodzisk zainteresują z pewnością znajdujące się na przebiegu szlaku ruiny potężnego niegdyś grodziska we wsi Stary Las. Dalej szlak prowadzi do Jarnołtówka, gdzie jeszcze w połowie XIX wieku na strychu gospody znaleziono „fotel czarownicy”. Będąc w Jarnołtówku warto zboczyć nieco ze szlaku i udać się na Przełęcz pod Zamkową Górą (Góry Opawskie) do tajemniczego „Grobu Czarownicy”. Z Jarnołtówka szlak prowadzi do Głuchołaz, które w okresie procesów czarownic zasłynęły tym, że oskarżonych o czary nie palono na stosie, lecz wieszano na wzgórzu za miastem. Dziś wzgórze to nosi nazwę Szubienicznej Góry. Na wzgórzu tym zakopywano także ofiary, które wcześniej przesłuchiwano w piwnicy nieistniejącego już dziś ratusza. Z procesami czarownic związana jest także nazwa położonego obok Szubienicznej Góry urwiska skalnego, tzw. Czarciej Ambony. W okolicach Szubienicznej Góry znajdują się relikty górnictwa złota – szyby i sztolnie. Choć podczas trwającej blisko 250 lat eksploatacji uzyskano z tego złoża ok. 2800 kg złota, to prawdziwy raj dla poszukiwaczy złota i innych minerałów znajduje się kilka kilometrów dalej, już po stronie czeskiej. To niezwykle urokliwe miasteczko Zlaté Hory. W centrum miasta znajduje się Muzeum Miejskie z zaaranżowaną na wzór sztolni ekspozycją prezentującą historię wydobycia złota i innych minerałów w regionie. Całość ekspozycji uzupełnia wystawa dokumentująca procesy czarownic w Zlatych Horach. Działał tu bowiem wyjątkowo okrutny sędzia inkwizytor – Heinrich Franz Boblig z Edelstadtu (Zlatych Hor). Przy Muzeum Miejskim rozpoczyna się także zielony szlak turystyczny prowadzący do „zlatorudnych mlynów” będących replikami XIV-wiecznych młynów służących do pozyskiwania rud złota. Dalej szlak czarownic prowadzi przez Rejvíz (największe torfowisko na Morawach) i Česką Ves (płyta na budynku Urzędu Gminy upamiętniająca ofiary procesów czarownic) do Jeseníka. W Jeseníku w latach 1622-1684 stracono ponad 100 osób, w większości były to żony bogatych mieszczan. W 1966 roku dla upamiętnienia zbrodniczych procesów w miejscu odbywających się ówcześnie egzekucji umieszczono kamienny pomnik w postaci dużego płomienia. Płyta pamiątkowa znajduje się także na tzw. katowni, w której według podań miał mieszkać ostatni jesenicki i vidnavski kat Michał Wachsman. Podobne płyty i pomniki można zobaczyć w Domašovie, Vernířovicach, Sobotínie oraz na žerotínskim zamku w Velkich Losinach, w którym w latach 1678-1686 więziono, torturowano i skazano na śmierć 38 niewinnych ofiar procesów czarownic. Podążając dalej „Szlakiem czarownic” warto zatrzymać się na dłużej w Šumperku, gdzie oprócz kapliczek czarownic, pomnika, płyt pamiątkowych, znajduje się w piwnicach Domu Geschadera ekspozycja dotycząca historii procesów czarownic w regionie šumpersko-jeseníckim.
Szlak czarownic po pograniczu czesko-polskim kończy się w Mohelnicach przy domu czarownic, w którym šumperski dziekan i proboszcz Krzysztof Alojzy Lautner był poddawany ciężkim torturom, skazany na śmierć i spalony. Jego tragedia rozpoczęła się w roku 1679, kiedy to otwarcie wystąpił w obronie oskarżonych o czary przeciw fanatycznemu inkwizytorowi Bobligowi. Mówi się, że egzekucję Lautnera w roku 1685 oglądało 20 000 ludzi.
W 2010 roku Starostwo Powiatowe w Nysie oraz Klub Turystyki Kolarskiej KTUKOL z Głuchołaz ustanowili Regionalną Kolarską Odznakę Turystyczną „Szlakiem czarownic” w dwóch stopniach. Regulamin odznaki oraz warunki jej zdobycia znajdują się na stronach Powiatu Nyskiego www.powiat.nysa.pl oraz KTK Ktukol www.ktukol.pl.
Trasa R-9 – EuroVelo 9
kolor oznakowania zielony (międzynarodowy szlak rowerowy)
Długość nyskiego odcinka wynosi 67, 9 km.
Przebieg: Głuchołazy (dawne przejście graniczne Głuchołazy – Mikulovice) – Bodzanów – Rudawa – Nowy Świętów – Wilamowice Nyskie – Gierałcice – Biskupów – Łączki – Iława – Morów – Biała Nyska – Nysa – Siestrzechowice – Kwiatków – Buków – Kałków – Broniszowice – Śliwice – Meszno – Ratnowice – Trzeboszowice – Dziewiętlice – Ujeździec – Unikowice – Paczków – województwo dolnośląskie.
W 2002 r. Starostwo Powiatowe w Nysie wytyczyło i oznakowało na terenie powiatu nyskiego odcinek międzynarodowej trasy rowerowej R-9 (Eurovelo - 9 Adrityk- Bałtyk). Trasa ta „wchodzi” do Polski od strony Jesenika przez dawne przejście graniczne Głuchołazy – Mikulovice a dalej biegnie przez Głuchołazy, Nysę, Kałków do Paczkowa gdzie łączy się z dolnośląskim odcinkiem trasy R-9 zmierzającym w kierunku Wrocławia. Trasa umożliwia dotarcie do ważnych turystycznie miejsc w Powiecie Nyskim (Nysa, Głuchołazy, Otmuchów Paczków). Na szlaku znajduje się wiele ciekawych zabytków: klasztory w Bodzanowie i Biskupowie, pałac w Siestrzechowicach, liczne zabytkowe kościoły z najstarszym na trasie w Kałkowie, dwory w Gierałcicach, Trzeboszowicach, Ujeźdźcu. Trasa widokowa biegnąca w znacznej części Przedgórzem Paczkowskim i Obniżeniem Otmuchowskim wzdłuż granicy polsko-czeskiej.
Trasa R-16
kolor oznakowania żółty
Długość – 69,6 km
Przebieg: Lipniki - Lasowice, Lubiatów, Ligota Wielka, Sarnowice, Otmuchów, Wójcice, Suszkowice, Goświnowice, Nysa, Rusocin, Piątkowice, Mańkowice, Jasienica Dolna, Myszowice, Kuropas, Rynarcice, Przydroże Wielkie, Przydroże Małe – Pleśnica.
Szlak wpisuje się w sieć regionalnych tras rowerowych łącząc się z trasami rowerowymi w Powiecie Ząbkowickim na zachodzie i trasami w Powiecie Prudnickim na wschodzie. Przebiega przez środkową część Powiatu Nyskiego po północnej stronie jezior Otmuchowskiego i Nyskiego łącząc miasta: Otmuchów, Nysa i Korfantów. Malownicza trasa w większości przebiegająca w terenie otwartym z pięknymi widokami na góry i jeziora. Na trasie liczne zabytki: kamienie graniczne Księstwa Nyskiego, krzyże pokutne, zabytkowe kościoły, dwory i pałace (Lubiatów, Otmuchów, Nysa, Mańkowice, Korfantów, Przydroże Wielkie, Przydroże Małe). Miejscem szczególnym jest Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej w Szwedzkiej Górce.
Trasa R-17
kolor oznakowania zielony
Długość – 74,8 km
Przebieg: Wilemowice, Kamiennik, Cieszanowice, Kłodobok, Spiny, Biechów, Nowaki, Radzikowice, Nysa, Konradowa, Wyszków Śląski, Kubice, Włodary, Jasienica Dolna, Malerzowice Wielkie, Sowin, Przechód, Borek, Rzymkowice.
Najdłuższa trasa na terenie Powiatu Nyskiego łącząca północno - zachodnią część powiatu (gmina Kamiennik) z Nysą i częścią północno – wschodnią (gmina Łambinowice).Wschodni koniec trasy łączy się ze szlakiem Bociana Białego w Powiecie Prudnickim. Ciekawe miejsca na szlaku: dwory i pałace w Wilemowicach, Cieszanowicach, Biechowie, Nysie, Jasienicy Dolnej, liczne krzyże pokutne, Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach.
Trasa R-57
kolor oznakowania czerwony
Długość – 24,4 km
Przebieg: Nysa – Regulice – Bykowice – Korzękwice – Śmiłowice – Rzymiany - Czarnolas - Chróścina Nyska.
Trasa łączy Nysę z północną granicą powiatu (gmina Skoroszyce) a dalej łączy się z trasami w Gminie Grodków w Powiecie Brzeskim. Ciekawym miejscem na trasie jest pałac we Frączkowie z pięknym parkiem. Na szlaku znajduje się również zabytkowy dwór w Regulicach i Śmiłowicach oraz kamień graniczny dawnego Księstwa Nyskiego Biskupów Wrocławskich.
Trasa R-60
kolor oznakowania niebieski
Długość – 61,6 km
Przebieg: Paczków (dawne przejście graniczne Paczków – Bily Potok) , Unikowice, Dziewiętlice, Trzeboszowice, Ratnowice, Piotrowice Nyskie, Meszno, Kałków, Łąka, Jarnołtów, Kijów, Burgrabice, Biskupów, Gierałcice, Głuchołazy, Starowice, Jarnołtówek – Pokrzywna
Trasa ta nawiązuje w swoim przebiegu do trasy R-9 na odcinku z Paczkowa do Głuchołaz, jednak przebiega nieco bliżej granicy (Przedgórzem Paczkowskim). Trasa ta nie przekracza granicy państwa w Głuchołazach a biegnie dalej w Góry Opawskie do Jarnołtówka i Pokrzywnej gdzie łączy się z trasami w powiecie Prudnickim. Malownicza trasa z licznymi odcinkami dojazdowymi do tras rowerowych po czeskiej stronie granicy. Umożliwia zapoznanie się z atrakcjami i zabytkami znajdującymi się w bliskim sąsiedztwie granicy (Paczków, Głuchołazy, dwory i pałace w Lisich Kątach, Ujeźdźcu, Trzeboszowicach, Piotrowicach Nyskich, Biskupowie, Gierałcicach, Jarnołtówku, klasztor w Biskupowie, kościół w Kałkowie i inne).
Trasy dla rowerów górskich
Trasa masywem góry parkowej
długość – ok.10 km
Przebieg: Głuchołazy (plac z Amorkiem) – Droga Krzyżowa (niebieski szlak pieszy) – Przełęcz 505 – Podlesie – asfaltem wokół Tylnej Kopy do skraju lasu (tam w lewo) – fragment szlaku żółtego – Droga Krzyżowa – plac z Amorkiem.
Niezbyt trudna okólna trasa po dobrych drogach leśnych (fragment drogą asfaltową w Podlesiu).
Trasa masywem Kopy Biskupiej
długość – ok. 15 km
Przebieg: Pokrzywna (parking obok kąpieliska – węzeł szlaków) – równolegle z niebieskim szlakiem pieszym – Saperska Droga (równolegle ze szlakiem żółtym) – Przełęcz pod Zamkową Górą – Złodziejska Ścieżka – Przełęcz Mokra – Schronisko Pod Biskupią Kopą – Przełącz Mokra – Droga Amalii – Ziemowit – Jarnołtówek (asfalt).
Trasa o dużym stopniu trudności w przypadku podjazdów (podjazd ciągły z Pokrzywnej ok. 8 km, z Jarnołtówka ok. 7 km przy różnicy wzniesień ok. 500 m). Przy zjeździe należy zachować szczególną ostrożność, również ze względu na turystów pieszych. Trasa nie dochodzi do szczytu Biskupiej Kopy, ale od schroniska możliwe jest dojechanie na rowerze na sam szczyt.
